Een schuldeiser mag rente in rekening brengen vanaf het moment dat de debiteur in verzuim is. De debiteur is in verzuim nadat de termijn die in een aanmaning (ingebrekestelling) is opgenomen verstreken is.

In de volgende situaties is de debiteur direct in verzuim en is om rente in rekening te mogen brengen niet eerst een aanmaning vereist:

• wanneer een betalingstermijn overeengekomen is, bijvoorbeeld de huur moet voor de eerste van de maand betaald worden, en er wordt niet tijdig betaald;
• bij schade als gevolg van een onrechtmatige daad, bijvoorbeeld een verkeersongeluk;
• wanneer de debiteur laat weten dat hij z’n verplichting niet zal nakomen.

Wanneer in de overeenkomst of de algemene voorwaarden niets anders is geregeld, mag de schuldeiser wettelijke rente in rekening brengen. De wettelijke rente bedraagt:

Bij de wettelijke rente wordt uitgegaan van het systeem van rente over rente op jaarbasis.

Bijvoorbeeld:
Vanaf 1 september 2019 is € 1000 verschuldigd. Hoeveel bedraagt de rente op 1 januari 2021?
1 september 2019 tot 1 september 2020: 2% x € 1000 x 365/365 = € 20,00
Inclusief rente eerste jaar:
1 september 2020 tot 1 januari 2021: 2% x € 1020 x 122/365 = € 6,82
De totale achterstand inclusief rente bedraagt op 1 januari 2021 € 1026,82.

Bij overeenkomst of algemene voorwaarden kan een ander rentepercentage, dan de wettelijke rente overeengekomen worden. Bovendien kan van de wettelijke rekensystematiek afgeweken worden, bijvoorbeeld rente over rente per maand in plaats van rente over rente per jaar.

De hoogte van het overeengekomen rentepercentage kan in strijd zijn met de Europese richtlijn oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten (Richtlijn 93/13 EEG). Het rentebeding is dan nietig.
De Hoge Raad heeft bepaald dat de rechter dit ambtshalve (dus ook zonder dat de debiteur hier een beroep op heeft gedaan) moet toetsen. In de rechtspraak worden percentages als 1% of meer per maand doorgaans als onredelijk aangemerkt, met als gevolg dat de gevorderde rente wordt afgewezen. Wanneer sprake is van een oneerlijk beding is terugvallen op de wettelijke regeling niet mogelijk. De rechter zal dan ook de wettelijke rente afwijzen.

Het komt ook voor dat in de algemene voorwaarde staat dat er rente verschuldigd is, zonder vermelding van een percentage. Wanneer niet duidelijk is dat hiermee de wettelijke rente bedoeld wordt, is er mogelijk sprake van een oneerlijk beding waardoor er geen rente verschuldigd.

Bereken hoeveel rente een schuldeiser in rekening mag brengen.

De hoogte van de rente die de bank in rekening mag brengen bij een consumentenkrediet is in de wet gemaximeerd. De maximale kredietvergoeding bedraagt 8% verhoogd met de wettelijke rente. Tot 10 augustus 2020 was de maximale kredietvergoeding 12% verhoogd met de wettelijke rente.

Naast dit wettelijk maximum speelt bij banken vanwege de maatschappelijke functie ook de zorgplicht een rol. Volgens diverse jurisprudentie wordt op basis van deze zorgplicht het niet voortvarend invorderen van een schuld, en het daardoor onnodig oplopen van de rente, de bank aangerekend. Wanneer sprake is van 'stilzitten' kan de rechter de in rekening gebrachte rente matigen.

Wanneer een overeenkomst tussen bedrijven onderling, bedrijven met de overheid, of de overheid onderling niet tijdig nagekomen wordt en er is geen rente overeengekomen, dan mag de wettelijke handelsrente in rekening worden gebracht.