Ombudsman blijft bevoegd over klachten deurwaarders

Bevoegdheid Nationale ombudsman
Bij klachten over de wijze van inning van schulden heeft de Nationale Ombudsman een belangrijke rol. Het kan hierbij gaan om klachten over de overheid die optreedt als schuldeiser, zoals de belastingdienst, de gemeente of het CJIB. Een voorbeeld van een bekend rapport over de rol van de overheid bij de inning van schulden is "In het krijt bij de overheid. Verstandig invorderen met oog voor maatschappelijke kosten".
De Nationale ombudsman is echter ook bevoegd om klachten te beoordelen over ambtshandelingen van deurwaarders. Ambtshandelingen zijn de werkzaamheden van de deurwaarder die hij op grond van de wet als enige mag uitoefenen, zoals het betekenen van een dagvaarding, het leggen van loonbeslag, w.o. het berekenen van de beslagvrije voet, het leggen van bankbeslag of beslag op inboedel. Een voorbeeld van een bekend rapport van de Nationale ombudsman over het handelen van deurwaarders is "Met voeten getreden. Schendingen van de beslagvrije voet door gerechtsdeurwaarders”.  Dit rapport gaat over de wijze waarop deurwaarders de beslagvrije voet vaststellen en bevat een aantal aanbevelingen tot verbetering.
De Nationale ombudsman is overigens alleen bevoegd om over ambtshandelingen een oordeel te geven. De deurwaarder stuurt net als incassobureaus ook aanmaningen, of treedt namens de schuldeiser op als procesgemachtigde. Over deze zogenaamde ‘niet-ambtshandelingen’ is de Nationale ombudsman niet bevoegd.

Concept wetsvoorstel
Via internet is medio augustus 2013 een wijzigingsvoorstel van de Gerechtsdeurwaarderswet ter consultatie voorgelegd waarin voorgesteld wordt om de bevoegdheid van de Nationale ombudsman om over klachten van deurwaarders te kunnen oordelen te schrappen. In de plaats daarvan wordt voorgesteld om de bevoegdheid van het Bureau Financieel Toezicht uit te breiden van slechts financieel toezicht naar algemeen toezicht op de naleving van de Gerechtsdeurwaarderswet en de daarop gebaseerde regels, inclusief het toezicht op de integriteit van gerechtsdeurwaarders. Tevens wordt in het concept wetsvoorstel voorgesteld om naast het tuchtrecht een klachtenregeling en geschillencommissie in te stellen

Reactie sociaal raadslieden
Sociaal raadslieden (LOSR/MOgroep) hebben via internetconsultatie gereageerd op het voorstel om de bevoegdheid van de Nationale  ombudsman te schrappen. De uitbreiding van de bevoegdheid van het Bureau Financieel Toezicht en de instelling van een klachtenregeling en geschillencommissie is zeker positief. De opheffing van de bevoegdheid van de Nationale ombudsman vinden sociaal raadslieden echter zeer onwenselijk, en wel om de twee redenen.

Ten eerste:
De schuldenaar heeft in het rechtsbestel een zwakke positie, zeker in vergelijking tot de positie van de gerechtsdeurwaarder c.q. schuldeiser. De Nationale ombudsman wordt geassocieerd met  rapporten naar aanleiding van klachten. De meeste klachten leiden echter niet tot rapporten, maar tot interventies. De Nationale ombudsman probeert door tussenkomst het probleem op te lossen. En juist deze rol is voor burgers die in een kwetsbare positie verkeren van grote waarde. Sociaal raadslieden vervullen een vergelijkbare rol, maar zij ontbreken in veel gemeenten. Maar ook als ze er wel zijn, ook sociaal raadslieden moeten soms een beroep op de Nationale ombudsman doen.

Ten tweede:
De overheid maakt als schuldeiser/opdrachtgever veel gebruik van de gerechtsdeurwaarder en is in die rol verantwoordelijk voor het handelen van de gerechtsdeurwaarder. Dit heeft tot gevolg dat ook na het van kracht worden van de wetswijziging de Nationale ombudsman, weliswaar indirect, bevoegd blijft om over het handelen van de gerechtsdeurwaarder te oordelen. Dat leidt echter tot gekunstelde en omslachtige situaties.

Bijvoorbeeld:
Het CJIB laat een dwangbevel betekenen. De gerechtsdeurwaarder legt vervolgens loonbeslag zonder zorgvuldig de vereiste informatie in te winnen om de beslagvrije voet vast te stellen. De Nationale ombudsman kan dan aan het CJIB vragen om uit te zoeken hoe de gerechtsdeurwaarder heeft gehandeld. De geleverde informatie roept bij de Nationale ombudsman weer nieuwe vragen op, etc.
Aangezien het hier om handelen gaat waar de gerechtsdeurwaarder primair  zelf verantwoordelijk voor is, ligt het meer in de reden dat de Nationale ombudsman de gerechtsdeurwaarder wel direct kan aanspreken.

Het tij is gekeerd
Op 1 oktober 2014 is het wetsvoorstel tot wijziging van de Gerechtsdeurwaarderswet ingediend bij de Tweede Kamer. Het goede nieuws is dat het kabinet is afgestapt van het oorspronkelijke idee om de bevoegdheid van de Nationale ombudsman t.a.v. deurwaarders te schrappen. In de Memorie van Toelichting staat hierover o.a.:

“De Nationale ombudsman heeft naar aanleiding van het consultatievoorstel aangegeven dat het instellen van een algemene klachten- en geschillenregeling voor gerechtsdeurwaarders, waaronder de instelling van een geschillencommissie, zoals voorgesteld, niet tot de conclusie zou moeten leiden dat daarmee de huidige bevoegdheden van de ombudsman geen functie meer zouden hebben. De ombudsman stelt daarbij dat zijn bureau doorgaans via een niet-formele interventie voor burgers bij klachten over het optreden van gerechtsdeurwaarders een concrete en snelle oplossing weet te bereiken. Dat dit optreden voor schuldenaren een toegevoegde waarde kan hebben, wordt onderschreven in de reactie voorstel van de Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden (LOSR) op het consultatie. Ook zij stelt dat de meeste klachten over gerechtsdeurwaarders bij de Nationale ombudsman niet leiden tot rapporten, maar tot interventies. Positief punt is dat dit dergelijk optreden in voorkomende gevallen direct leidt tot een oplossing.
Daarnaast geeft de Nationale ombudsman aan dat hij het tot zijn taak rekent om structurele knelpunten te signaleren en aanbevelingen te doen en dat hij in 2012 en 2013 een toenemend aantal klachten over gerechtsdeurwaarders heeft ontvangen waarbij uit dossieronderzoek is gebleken dat het merendeel van die klachten ging over de (hoogte van de) beslagvrije voet.”
 (…)
Uiteindelijk is echter de conclusie dat het risico van verwarring bij de burger over waar hij met zijn klacht terecht kan, niet opweegt tegen het verlies van de mogelijkheid van een snelle oplossing in situaties die zeer nijpend kunnen zijn. De Nationale ombudsman voldoet op dit moment aan een groeiende behoefte bij burgers die vanwege financiële problemen klem komen te zitten en gebaad zijn bij praktische hulp. Uit de consultatiereacties blijkt in overwegende mate dat de Nationale ombudsman bij klachten over gerechtsdeurwaarders voor burgers een rol kan vervullen die in individuele gevallen tot een concrete oplossing leidt. Het bureau van de Nationale ombudsman heeft hier ook gekwalificeerde medewerkers voor aangenomen. Dit geeft een waardevolle aanvullingen op de overige klachtmogelijkheden.
Essentieel in dit kader ten opzichte van het notariaat is bovendien dat de klachten over gerechtsdeurwaarders doorgaans niet afkomstig zijn van hun opdrachtgevers, maar van degenen tegen wie de overheidsmacht van de gerechtsdeurwaarder wordt ingezet. Voor de aard van de klachtbehandeling en de rol van de Nationale ombudsman hierbij maakt dat uiteindelijk verschil. De voorgestelde bepaling is, dit alles overwegende, uit het wetsvoorstel geschrapt.”

Meer informatie
- Memorie van toelichting wetsvoorstel wijziging Gerechtsdeurwaarderswet
- Internetconsultatie wijziging gerechtsdeurwaarderswet
- Brief LOSR/MOgroep als reactie op internetconsultatie
- Brief Nationale ombudsman als reactie op internetconsultatie
- Achtergrondinfo klachten Nationale ombudsman