Wat vooraf ging
Op 23 oktober 2017 is in de MediaMarkt een kredietovereenkomst gesloten tussen kredietverstrekker Santander en X in de Media Markt, voor een bedrag van € 1.068,94. Het termijnbedrag bedroeg € 48,85, met een overeengekomen rente van 9,50% per jaar. Santander heeft betrokkene gedagvaard voor een vordering ad. € 500 (dit zal vanwege de hoogte van het griffierecht zijn). X is niet verschenen in de procedure.
Sinds 1 december 2019 (bij de rechtbank Amsterdam vanaf 1 oktober) vragen rechters bij de dagvaarding in consumentenzaken meer informatie om goed te kunnen beoordelen of de algemene voorwaarden eerlijk zijn en of voldaan wordt aan beschermende regels voor consumenten. Deze zogenaamde ambtshalve toetsing gebeurt ook in procedures waar de consument geen verweer voert.
Aan de hand van de verstrekte gegevens heeft de kantonrechter allereerst vastgesteld dat de kredietovereenkomst niet aangemerkt kan worden als een goederenkrediet. Vervolgens beoordeelt hij achtereenvolgens of voldaan is aan de precontractuele verplichtingen en de zorgplicht/krediettoets.
Precontractuele verplichtingen
Om er voor te zorgen dat een lening weloverwogen wordt afgesloten bepaalt artikel 7:60 BW dat de consument geruime tijd vóór het afsluiten van het krediet geïnformeerd moet worden over de belangrijkste kenmerken van het krediet en over de informatie zoals opgenomen in het zogenaamde Europese standaard informatieformulier inzake consumentenkrediet.
Eisende partij heeft een kopie van standaard informatieblad “comfort lease niet doorlopend krediet” overgelegd waarin de belangrijkste kenmerken van het krediet zijn opgenomen. Dit informatieblad is gedateerd op 23 oktober 2017. Nu deze informatie op dezelfde datum is verstrekt als het tot stand komen van de overeenkomst, kan zonder nadere toelichting niet worden vastgesteld of deze informatie geruime tijd voor het aangaan van de kredietovereenkomst is verstrekt. De rechter verwijst naar een arrest van het Hof Arnhem-Leeuwarden waarin dezelfde kwestie aan de orde komt.
Zorgplicht/krediettoets
Om te beoordelen of het aangaan van de lening verantwoord is, om overkreditering te voorkomen, moet de kredietverstrekker vóór het afsluiten van de lening allerlei financiële bij de consument inwinnen (art. 4:34 lid 1 Wft, artikel 8 van richtlijn 2008/48 consumentenkrediet). De rechtbank Amsterdam stelt hierover het volgende vast.
“Uit de overgelegde stukken blijkt dat in de onderhavige kredietovereenkomst onder ‘beroepsgegevens’ wel informatie met betrekking tot het inkomen van gedaagde partij zijn opgenomen, namelijk een bedrag van € 2.000,00 aan netto inkomen uit werk en een netto huur van € 300,00. De vragen (indien in loondienst) welk soort contract en of dat full-time of part-time is, zijn niet ingevuld.
Niet gesteld of gebleken is dat de in de kredietovereenkomst opgenomen door gedaagde partij verstrekte gegevens zijn onderbouwd met bewijsstukken, zoals (een kopie van) loonspecificaties en huurbetalingen. Voorts is niet gesteld of gebleken dat een BKR toets is gedaan.
Nu eisende partij haar stelling niet nader heeft toegelicht is niet komen vast te staan dat zij de kredietwaardigheid van gedaagde partij toereikend heeft getoetst.
Vereist is immers dat deze kredietwaardigheidstoets is gebaseerd op reële omstandigheden en niet op door de consument – wellicht in financiële nood – verzonnen inkomsten of andere garanties voor terugbetaling van de lening. Dit risico is met name voor kleine leningen voor de aanschaf van bijvoorbeeld huishoudelijke apparatuur en telefoons aanwezig, omdat deze aankopen door een consument met voldoende kredietwaardigheid in beginsel zonder lening kunnen worden aangeschaft.
Op grond van HvJ EU 18 december 2014,C-449/13 zijn de verklaringen van de consument slechts toereikend indien zij vergezeld gaan van bewijsstukken.”
Beslissing
De rechtbank stelt de kredietverstrekker alsnog in de gelegenheid haar stellingen met betrekking de precontractuele informatie en krediettoets toe te lichten en met stukken te onderbouwen.
Indien eisende partij hier niet, dan wel onvoldoende aan voldoet, is de kantonrechter voornemens de kredietovereenkomst te vernietigen.
Gevolgen van eventuele vernietiging
Bij vernietiging van de overeenkomst moet X in beginsel het geleende geld terugbetalen (zonder rentevergoeding) aan Santander en moet Santander de reeds betaalde krediet- en vertragingsvergoeding (rente) terugbetalen aan X (artikel 3:53 jo. 6:203 BW).
Streep door krediet bij de kassa
Sinds 25 mei 2011 geldt al de regel dat geruime tijd vóór het afsluiten van een lening informatie over het krediet moet worden verstrekt. Het afsluiten van een lening met een rente van maximaal 14% heeft immers grote consequenties en moet weloverwogen gebeuren. In feite is hiermee een krediet bij de kassa uitgesloten. In onderhavige procedure gaat het om een krediet afgesloten in de Mediamarkt. Hetzelfde geldt m.i. bij een aankoop online. Dat je bij een online aankoop nog 14 dagen tijd hebt om de overeenkomst te ontbinden, maakt dit niet anders..
In de onderhavige uitspraak komt nog een ander aspect aan de orde: de krediettoets. Deze moet zorgvuldig plaatsvinden en de kredietverstrekker mag niet afgaan op de blauwe ogen van de consument. Er moeten bewijsstukken van salaris, arbeidscontract e.d. worden overlegd.
Het niet verstrekken van kredietinformatie een geruime tijd voor het afsluiten van de lening en het niet goed voldoen aan de toetsing van de kredietwaardigheid heeft grote consequenties: de overeenkomst kan achteraf worden vernietigd. Dit kan de rechter ambtshalve doen, zoals in onderhavige procedure waarschijnlijk gaat gebeuren en kan de consument zelf per brief doen (bij voorkeur aangetekend). Het gevolg hiervan is dat er geen rente is verschuldigd en dat al eventueel betaalde rente door de kredietverstrekker moet worden terugbetaald. Het geleende bedrag moet uiteraard wel worden terugbetaald
Volgens het Burgerlijk Wetboek zou de consument hier binnen drie jaar een beroep op moeten doen. Het EU-Hof heeft echter bij arrest op 5 maart 2020 bepaald dat hiervoor geen verjaringstermijn mag gelden (HvJ EU 5 maart 2020, C?679/18).
Meer informatie
- Rb Amsterdam 24 maart 2020, ECLI:NL:RBAMS:2020:1968
- Rb Amsterdam 31 maart 2020, ECLI:NL:RBAMS:2020:1967
- Rb Amsterdam 11 februari 2020, ECLI:NL:RBAMS:2020:1155
- Rb Overijssel 4 februari 2020, ECLI:NL:RBOVE:2020:377
- Rb Overijssel 21 januari 2020, ECLI:NL:RBOVE:2020:236
- Rb Overijssel 7 januari 2020, ECLI:NL:RBOVE:2020:58
- Gerechtshof Arnhem Leeuwarden 4 september 2018, ECLI:NL:GHARL:2018:7970 (tussenuitspraak)
- Gerechtshof Arnhem Leeuwarden 9 juli 2019 ECLI:NL:GHARL:2019:5655 (einduitspraak)